Dankbaar en onder de indruk kijk ik terug naar de Vipassana (mindfulness)retraite van 60 dagen in het Panditarama Forest Centre, vlakbij het stadje Bago in Birma (Myanmar). Dankbaar, voor het feit dat ik hier aanwezig mocht zijn en dat ik de tijd kon vrijmaken. Onder de indruk, vanwege de intensiteit waarmee ik deze retraite ervaren heb. Met dit verslag wil ik graag met je delen wat ik tijdens deze retraite heb geleerd.

SayadawgyiUPandita2009

De 92-jarige Theravada meditatieleraar Sayadaw U Pandita leidde retraite. Ondanks zijn leeftijd en gebrekkige gezondheid  is hij in het bezit van een sterke en vitale energie. Hij reist nog steeds de wereld rond en geeft dagelijks onderricht. Hij is een directe leerling van Mahasi Sayadaw. Dit was ook de reden dat ik hier heen ben gegaan, om het onderricht zo zuiver mogelijk te ondergaan.

Toen ik erheen ging had ik mij voorgenomen uit te rusten van een hectische periode. Maar ergens wist ik al dat ik mezelf hiermee voor de gek hield. Uit vorige retraites wist ik dat het niet ‘achteroverleunen’ zou zijn.

Toch was ik verrast toen het al vrij snel duidelijk werd dat het hier om hard werken ging. Volgens U Pandita hadden wij ons immers gecommitteerd door huis en haard achter ons te laten om verlichting te bereiken.

Continue stroom van mindfulness

De basis-instructie is eenvoudig, de uitvoering complex. We werden gevraagd om te zorgen voor een aaneengeschakelde stroom van opmerkzaamheid vanaf het moment van ontwaken tot het moment van in slaap vallen.

Met de focus op het rijzen en dalen van de buik merk je alles op wat zich binnen de grenzen van het bewustzijn aandient. Dit kunnen sensaties zijn op het fysieke vlak of op het mentaal/emotionele vlak. Opmerken doe je door het mentaal te benoemen (labeling) en later door er bewust notitie van te nemen (noting).

In de praktijk komt het er op neer dat je tussen de 30 en 60 keer per minuut opmerkt wat zich aandient. Dit kan zijn “rijzen” of “dalen” van de buik op de inademing en uitademing. Of, bij loopmeditatie kan dit zijn “optillen”, “verplaatsen”, “neerzetten” van de voet. Dit noemen we primaire objecten. Later, wanneer we meer hebben geoefend , richt je je ook op secundaire objecten. Dit zijn alle andere sensatie die zich aandienen. Bijvoorbeeld, pijn in de knie, tinteling in de rug of kriebel op de neus.

De bedoeling is dat je met een bovengemiddelde inspanning (viriya) ieder object opmerkt (sati of mindfulness) en daar volledig met een een-puntige concentratie (samadhi) bij blijft. Wanneer je dit keer op keer oefent, ontwikkel je de kwaliteit van de concentratie en lukt het je om de aandacht steeds beter te richten (vitakka). Je kunt dan met aanhoudende aandacht bij het object blijven (vicara). Je creëert daarmee een momentum waarbij je steeds meer energie krijgt en overwin je de hindernissen als begeerte, haat/afkeer, luiheid/traagheid, onrust en twijfel. Uiteindelijk leidt dit tot vreugde (piti), geluk (sukha) en eenheid van de geest. In het dagelijks leven betekent dit dat je kunt onderscheiden en keuze hebt in wat wel of niet goed voor je is en daar de juiste acties aan verbinden. Levensgeluk is dan vanzelfsprekend aanwezig, onafhankelijk van wat er gebeurt.

Groundhog day

Om te zorgen dat wij ongestoord konden oefenen onthielden wij ons gedurende de hele periode van iedere vorm van afleiding. Je was dus zowel fysiek als mentaal alleen.

Dit betekende dus, niet praten, geen oogcontact, niet rondkijken, geen telefoon, geen radio/tv/computer/social media, geen boeken en geen spiegels. Ik had nooit gedacht dat ik mijn eigen gezicht zo kon missen.

Om ons te helpen, reciteerden wij dagelijks acht leefregels. Hiermee committeerden we ons aan het “je onthouden van doden, stelen, seks, liegen, bedwelmende middelen, eten na 12 uur, dansen, zingen, muziek luisteren, gebruik van cosmetica, lichaamsversieringen en het gebruiken van leunstoelen en luxe bedden.”

Alle dagen waren hetzelfde georganiseerd. In de ochtend om drie uur werden we gewekt door de doffe dreunen van een soort houten gong. Voor de doorslapers, zoals ik, liep er om kwart over drie iemand met een ijsco-bel rond over het centrum. Hierna had je precies genoeg tijd om om half vier in de meditatie-zaal te zijn. Vervolgens mediteerden we tot vijf uur en reciteerden we de metta-chant (liefdevolle vriendelijkheid).

mindful3

Hierna in de rij met vaste volgorde naar de eetzaal lopen, zodat we om zes uur op onze eigen plek konden ontbijten. Daarna om zeven uur weer mediteren en om tien uur weer in de vaste volgorde naar de eetzaal lopen. Om elf uur lunchen, wat gelijk de laatste maaltijd van die dag was. In de middag van één tot half vijf mediteren. Tenslotte kregen we ‘s avonds om zes uur het dagelijkse onderricht van U Pandita en mediteerden we tot negen uur. We sloten de dag weer af met de metta-chant. Om half tien lagen de meesten weer op bed, om vervolgens vijf-en-een-half uur later weer gewekt te worden.

Ergens halverwege associeerde ik me glimlachend met de film “Groundhog day”. Hierin speelt Bill Murray een chagrijnige weerman die in een klein plaatsje een reportage moet maken en daar vervolgens elke morgen op diezelfde dag opnieuw wakker wordt.

Net als Bill Murray kon ik alleen nog maar naar binnen keren en ervaren dat daar de oorsprong van geluk èn lijden ligt.

De monnik achter de boom

Mindfulness

Steeds weer herinnerde U Pandita ons om met “Heroic Effort” te oefenen. Nou, dat heb ik geweten. Deze helden-moed heb ik nodig gehad want soms voelde ik mij alles behalve een held. Het deed mij denken aan een drill-kamp voor topsporters of militairen, vooral toen U Pandita ons letterlijk de instructie gaf: “Don’t think, act as a soldier, only act as is instructed. Nothing more, nothing less.”

De begeleiders grepen ieder moment aan om te controleren of je wel mindful bezig was. Tijdens het eten keken ze mee op je bord. Ze liepen rond in de meditatiezaal. En op de tijdstippen dat we terug liepen naar onze hut stond er altijd wel een monnik “verdekt” opgesteld. Mijn paranoïde kant ging er mee aan de haal en ik ging overal “KGB monniken” zien, die zich achter een boom verscholen. Als rechtschapen Nederlander, zelfstandig ondernemer en voorstander van vrijheid, verzette alles in mij zich hiertegen.

Later kon ik erom lachen. Ik had het gigantisch opgeblazen, zeker omdat ik weet dat alle monniken worden gedreven door liefdevolle vriendelijkheid en mededogen. En dat het allemaal projectie van mijzelf was.

Het zesde zintuig

In de geschriften leert de Boeddha ons dat er zes zintuigen zijn. De vijf zintuigen zoals we die allemaal kennen en de geest (mind). Objecten van de geest zijn o.a. gedachtes, emotionele gevoelens, innerlijke beelden, ideeën en percepties. De bedoeling is dat je leert te beheersen hoe je op je zintuiglijke indrukken reageert. Dus ook hoe je reageert op de “indrukken” die uit je geest naar boven komen.

Mijn geest wilde verklaren wat er gebeurde, zocht naar houvast en controle. Dat was de automatische reactie op het alleen zijn. De instructie “act as a soldier” dwong mij afstand te nemen van diepe oude patronen die in mijn geest huisden.

Zelfloosheid

Ergens halverwege begonnen, door het continu oefenen, mijn oude gedachte-patronen te verdwijnen. Maar diep van binnen was mijn geest nog steeds op zoek naar houvast en controle . Ik weet nog dat ik dacht: “Gelukkig heb ik mezelf nog”, als “laatste strohalm” die mij nog controle gaf.

En toen was er zelfloosheid (anatta).

Op een gegeven moment voelde ik een duizeligheid in mijn hoofd opkomen die steeds sterker werd. In de dagen ervoor had deze duizeligheid zich al vaker aangekondigd maar nog niet zo sterk als toen. Ik kon het de baas met mijn gedachten.

Ik lag op bed en besloot om mij over te geven aan de ervaring. De duizeligheid werd groter en groter en plots realiseerde ik dat er geen “mezelf” meer was. Behalve dan om dit te realiseren. “Mezelf” bleek een mentaal concept te zijn. Hiermee begon de “laatste strohalm” af te brokkelen. Een diepe angst maakte zich van mij meester en zonder controle gleed ik het gat van de leegte in. Alleen en kwetsbaar kwam ik in contact met de machteloosheid en hulpeloosheid in mij. Zonder succes probeerde ik mij vanbinnen nog ergens aan vast te houden. Het gekke was dat er tegelijkertijd een waarnemer leek te zijn die nieuwsgierig opmerkte wat er gebeurde. Zoals alle ervaringen ging deze ervaring ook voorbij. De angst om de controle te verliezen bleef steeds terugkomen en ik kon steeds moeilijker oefenen om de stroom van mindfulness in stand te houden. Er begonnen gaten in de stroom te vallen.

Mijn leraar die ik eens in de twee dagen sprak, reageerde dat mijn mindfulness niet sterk genoeg was en dat ik er echt voor moest zorgen dat ik de stroom van mindfulness in stand hield. Het leek bijna een onmogelijke opgave. Sterker nog, hoe meer ik de concentratie verdiepte, hoe intenser de ervaring leek te worden.

Met een oneindig geduld gaf hij mij ook telkens weer de instructie om zowel de prettige als de onprettige gevoelens op te merken die opkwamen. Achteraf had ik zijn instructie niet eens goed gehoord.

De kracht van mindfulness

mindfulness

De ommekeer kwam nadat hij me heel indringend nog een keer de instructie gaf. Vanbinnen ging er een knop om en ik merkte vanaf dat moment ook de prettige ervaringen op. Ik werd mij bewust hoeveel prettige gevoelens ik had en hoe gehecht ik er aan was. Zo gehecht, dat ik ze daarvoor niet op had gemerkt. Het waren momenten als de ochtendzon door de bomen, bepaalde gerechten, de rust die over centrum hing in de middag (zo’n luie zwoele lentezondag met alleen het geluid van vogeltjes), het lichte briesje verkoelende wind, fijne herinneringen die af en toe nog boven kwamen, muziek in de verte, het in slaap vallen, een slok water op het heetst van de dag, het stevig-in-meditatie-houding kunnen zitten, de teachings van U Pandita, enzovoort.

Nu ervoer ik de kracht van mindfulness. De prettige en onprettige gevoelens in reactie op de zintuiglijke indrukken begonnen in balans te komen. De gehechtheid begon te verzachten en er ontstond ‘peace of mind’. Dit opende de deur naar vreugde, geluk en innerlijke stilte. De oordelen verdwenen en er kwam liefde en compassie voor terug.

Terugblik

Nu weer thuis in Nederland kijk ik terug op een intense en waardevolle periode die ik voor geen goud had willen missen. Mijn geest is opgeschoond, ik ben tot rust gekomen en er is een groot stuk gelijkmoedigheid gekomen.

Het is mij duidelijk geworden dat je geest als een tuin is. Als je jouw tuin niet onderhoudt, gaat het onkruid woekeren. Je geeft dan onzuiverheden als begeerte, egoïsme, jaloezie, haat, begoocheling, enzovoort de ruimte om te groeien in je. Uiteindelijk leidt dit tot immens lijden van jezelf en de mensen om je heen.

Als je jouw tuin wel onderhoudt, door je gedrag en de geest te trainen, blijft deze onkruidvrij en kunnen heilzame gewassen als levensvreugde, geluk, vrijgevigheid, enzovoort, groeien en bloeien.

Tijdens deze retraite is voor mij bevestigd dat de fundamenten van het boeddhisme tijdloos en prima in te passen zijn in onze maatschappij. Het heeft mijn vertrouwen als manier van leven weer versterkt. Ik verheug mij erop dit met je te delen in één van mijn trainingen.

Info retraite www.panditarama.net

Als dit je motiveert om ook naar Birma te gaan neem dan contact met mij op of. Ik ga komende retraite weer.

16 Comments

  1. Marc Heijmerink Reply

    Hoi jeroen,

    Inspirerend om je persoonlijke verslag te lezen. Ik was ook benieuwd naar je blogs. Waar kan ik die vinden?

    Hartelijke Groet,

  2. jeroen aalders Reply

    Wat goed dat je jezelf zo’n lange periode hebt toegewijd aan zelfkennis, -ontplooiing, -scanning en uiteindelijk verlichting.
    Prachtig kort verslagje Jerome, maar je hebt natuurlijk nog veel meer meegemaakt tijdens 60 dagen intensiviteit, ben dan ook erg benieuwd naar wat er allemaal in je geest zal opborrelen in een persoonlijk gesprek. M.a.w. laten we ergens dit jaar een middag even afspreken om samen mindful ervaringen te delen (volgens mij kunnen we dat nog steeds heel erg goed)

    Warme groet!

    • Jerome Stoel Reply

      Dank je wel Jeroen!
      Ik heb inderdaad veel meer meegemaakt dan in dit verslag te vangen is. Daarom kom ik de komende maanden met meer blogs. Hierin ik dieper in ga op de termen die ik in dit verslag heb geïntroduceerd.

      En ja, we gaan elkaar zeker nog zien dit jaar!

  3. Ha Jerome,
    Bedankt voor het delen van deze mooie ervaringen jongeman.

    En ga je nu weer gewoon doen….. ;-)of ankert zo’n 60 dagen meditatie een diep verlangen er je hele verdere leven mee bezig te zijn?

    Zelf word ik geenszins aangetrokken door zo’n retraite. Ik ben al vele jaren dagelijks zo’n zes à zeven uur alleen en doe dan alles met grote aandacht en concentratie. Dat brengt me al jaren in de innerlijke stilte, uit het oordeel en geeft me vrijheid, vreugde, flow, enz. Ook mindfulness dus… Zonder monnikken om me heen.

    Hartelijke groet.
    Kees

    PS. Is er een keer tijd voor een lunch in Schiedam?

    • Jerome Stoel Reply

      Prachtig, dank je wel voor je reactie Kees (en je complement ik voel me gelijk een stuk jonger).

      Dit is ook waar het om gaat; mindfulness in het dagelijkse leven.

      PS. Ik stuur je even een PB-tje

    • Jerome Stoel Reply

      Dank je wel Huguette. Goed om te lezen dat het je motiveert.

  4. Dank je wel voor je mooie verhaal. Ik zou graag een retraite in Myanmar willen doen. Heb meerdere 10 daagse retraites gedaan. Maar 60 dg lijkt me nu wel te veel!

    • Jerome Stoel Reply

      Dank je wel Suzan, leuk dat je reageert.

      60 dagen is ook veel maar wel waardevol. Ik heb daar vooral kunnen ervaren wat het verschil is met kortere retraites.

      Mijn psychologische grens lag ongeveer op 30-40 dagen. Meer kon ik niet overzien. Dit forceerde het loslaten van oude controlemechanisme zoals ik hierboven beschrijf.

      En ja, 60 dagen heeft een grote impact gehad in mijn leven, op het gebied van relatie, mijn bedrijf, etc. Toch had ik het niet willen missen, oa voor mijn begrip van wat mindfulness nu eigenlijk is.

  5. Ik heb zeker de wens om een (korte) retraite te volgen. Eerder heb ik vijf dagen stilte in Duitsland ervaren, met Art of Living. Ik was nog teveel afgeleid, maar vond de stilte geweldig. Het opmerken van gedachten, gedragingen die in me opkwamen en bleken niets toe te voegen.
    In een retraite zou ik mijn geest tot rust willen laten komen, patronen zien en doorzien en handvatten om dat na een aantal dagen in mijn leven toe te passen.

    • Jerome Stoel Reply

      Dank je Linda, dat is precies hoe ik er ook in sta. Als je je eigen geest “doorziet” en je hebt concrete handvatten, kun niet anders dat het in je leven toepassen.

Write A Comment

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.